کد مطلب:283398 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:245
توقیع نویسی، معمول ترین شیوه ی ارتباطی رهبری شیعه در دوران غیبت صغری
یكی از معمول ترین راه های ارتباط با ناحیه ی مقدسه در دوران غیبت صغری ، «توقیع»های صادر شده از سوی ناحیه ی مقدسه برای شیعیان بود. «توقیع»، نوشته ای بود كه در لابه لای سطور یا در ذیل آن ها، در پاسخ به پرسش ها می آمد. گاهی نیز توقیع بی آن كه پاسخ به پرسش پیشین باشند، از سوی ناحیه ی مقدّسه صادر می شد. البته صدور همین توقیع ها نیز در راستای زدودن مشكلی در جامعه ی شیعی آن روزگار بوده است. توقیع های ناحیه ی مقدّسه در بیشتر موارد از راه نایبان چهارگانه به دست شیعیان می رسید. امّا در برخی موارد، بعضی وكیلان برجسته نیز این صلاحیت را یافتند كه واسطه ی صدور توقیع باشند. از آن جمله به «محمدبن جعفر اسدی رازی»؛ وكیل برجسته ی ناحیه ی مقدسه در منطقه ی ری [1] و «قاسم بن علاء آذربایجانی»؛ وكیل ناحیه ی آذربایجان [2] می توان اشاره كرد.
درون مایه ی توقیع، یكی از موارد زیر بود: رفع اختلاف ها، تردیدها و شبهه های موجود در جامعه ی شیعی، [3] اعلام نصب وكیلان به وكالت، [4] اعلام عزل وكیلان خیانت پیشه، [5] اعلام لعن مدعیان دروغین نیابت و بابیّت، [6] پاسخ به پرسش های شرعی، [7] حل مشكلات خصوصی شیعیان مانند مشكلات خانوادگی، [8] دستور عمل به وكیلان. [9] .
بی تردید، ساختار وكالت و نیابت در كنار دو نقش یاد شده، نقش ارشاد، هدایت و راهنمایی شیعیان را نیز برعهده داشته است. به عبارت دیگر، وظیفه ی اصلی سفیران و وكیلان ناحیه ی مقدسه، ارشاد شیعیان به سوی مسیر اصیل امامت و رهایی بخشیدن آنان از سردرگمی در غوغای شیطنت های فرمان روایان عباسی، ادعاهای مدعیان دروغین نیابت و خیانت برخی یاران پیشین ساختار نیابت بود.
درون مایه ی توقیع، یكی از موارد زیر بود: رفع اختلاف ها، تردیدها و شبهه های موجود در جامعه ی شیعی، [3] اعلام نصب وكیلان به وكالت، [4] اعلام عزل وكیلان خیانت پیشه، [5] اعلام لعن مدعیان دروغین نیابت و بابیّت، [6] پاسخ به پرسش های شرعی، [7] حل مشكلات خصوصی شیعیان مانند مشكلات خانوادگی، [8] دستور عمل به وكیلان. [9] .
بی تردید، ساختار وكالت و نیابت در كنار دو نقش یاد شده، نقش ارشاد، هدایت و راهنمایی شیعیان را نیز برعهده داشته است. به عبارت دیگر، وظیفه ی اصلی سفیران و وكیلان ناحیه ی مقدسه، ارشاد شیعیان به سوی مسیر اصیل امامت و رهایی بخشیدن آنان از سردرگمی در غوغای شیطنت های فرمان روایان عباسی، ادعاهای مدعیان دروغین نیابت و خیانت برخی یاران پیشین ساختار نیابت بود.
[1] رجال شيخ طوسي، نجف، مكتبة الحيدرية، 1380 ه.ق، ص 496؛ الغيبة، ص 257؛ تنقيح المقال، علامه مامقاني، نجف، مكتبة المرتضوية، 1357 ه.ق، ج 2، ص 92، از ابواب فاء.
[2] بحار الانوار، ج 51، ص 303.
[3] الغيبة، ص 178.
[4] همان، صص 170 و 192.
[5] همان، صص 174 و 187؛ رجال كشي، ص 450.
[6] همان.
[7] كمال الدين و تمام النعمة، صص 382 و 407.
[8] الغيبة، صص 184، 185 و 197؛ الارشاد، شيخ مفيد، بيروت، مؤسسة الاعلمي، 1410 ه.ق، ص 332.
[9] الغيبة، صص 241 - 242.